Με τα σημερινά, ελαφρώς ετεροχρονισμένα, εγκαίνια της έκθεσης «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον El Greco» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ολοκληρώνεται ο εκθεσιακός κύκλος με αφορμή την επέτειο για τα 400 χρόνια από τον θάνατο του Κρητικού ζωγράφου.
Αν και τελευταία, η έκθεση αυτή στοχεύει στις απαρχές, στην περίοδο διαμόρφωσης της ιδιοσυγκρασιακής τέχνης του Θεοτοκόπουλου.
Και αυτή η αρχή δεν θα μπορούσε να γίνει παρά από την Κρήτη, όπως σημείωσε κατά τη χθεσινή παρουσίασή της η γ.γ. του ΥΠΠΟ Λίνα Μενδώνη. Παρουσία της νέας του διευθύντριας, Αικατερίνης Δελαπόρτα, η επιστημονική υπεύθυνη της έκθεσης και μέχρι πρότινος διευθύντρια του μουσείου Αναστασία Λαζαρίδου, αναφέρθηκε εκτενώς στη σύλληψη και τη διάρθρωση της έκθεσης, που μπορεί να μην περιλαμβάνει παρά μόνο τα τρία έργα του Θεοτοκόπουλου που βρίσκονται στην Ελλάδα, όμως περιλαμβάνει πλούτο εκθεμάτων, κάποια εκ των οποίων πραγματικά σπάνια: εικόνες, εξαιρετικά δείγματα της κρητικής τέχνης, που σχεδόν ποτέ δεν βγαίνουν έξω από τις μονές στις οποίες φυλάσσονται ή χειρόγραφα που δεν έχουν ποτέ άλλοτε δανειστεί από τις βιβλιοθήκες που τα κατέχουν, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Η υπό ενετική κυριαρχία Κρήτη του 16ου αιώνα, η πολιτική, οικονομική και κοινωνική της συγκρότηση αποτελεί τον βασικό καμβά πάνω στον οποίο εκτυλίσσεται, σε όλους τους χώρους του Βυζαντινού Μουσείου, η αφήγηση της διαμόρφωσης του Θεοτοκόπουλου. Η ύπαιθρος και οι πόλεις, η κοινωνική διαστρωμάτωση, το εμπόριο, αλλά και η συνύπαρξη και ο ανταγωνισμός των χριστιανικών ομολογιών, με την επίδραση που ασκούν στην τεχνοτροπία των ντόπιων ζωγράφων, καταλαμβάνουν το πρώτο μέρος της έκθεσης.
Στη συνέχεια, παρουσιάζεται το πνευματικό κλίμα της εποχής, η ντόπια λογιοσύνη, αλλά και οι σύγχρονοι του Γκρέκο ζωγράφοι, όπως ο Κλότζας και ο Δαμασκηνός, τα εργαστήριά τους, οι παραγγελιοδότες τους κ.ά.
Τέλος, μία τρίτη ενότητα ανιχνεύει τον τρόπο με τον οποίο γεννιέται η ιδιοτυπία του καλλιτεχνικού ύφους του Θεοτοκόπουλου. Εδώ, τα έργα του συμπαρουσιάζονται με έργα ζωγράφων της εποχής του, έτσι ώστε να ρίξουν φως στα εικονογραφικά του πρότυπα, στη χρήση του χρώματος, αλλά και στη διαπλοκή χοϊκού και υπερβατικού που συναντάται στο έργο του.
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, προγραμματίζεται ένας κύκλος διαλέξεων των ερευνητών που εργάστηκαν για την πραγματοποίησή της, καθώς και οργανωμένες ξεναγήσεις από τους ίδιους και εκπαιδευτικά προγράμματα. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 31 Μαρτίου 2015.
Σπύρος Κακουριώτης